ประเพณีตักบาตรดอกไม้

ประวัติความเป็นมางานประเพณีตักบาตรดอกไม้
สาเหตุที่ชาวพุทธถือการตักบาตรดอกไม้เป็นอานิสงส์อันสำคัญยิ่งอันหนึ่งก็มีการเล่าสืบกันมาตามพุทธตำนานว่าพระเจ้าพิมพิสาร กษัตริย์ผู้ครองราชคฤห์ทรงโปรดปรานดอกมะลิมาก วันหนึ่งพระองค์จะต้องได้รับดอกมะลิสดจากนายมาลาการ วันละ 8 กำมือเป็นประจำ อยู่มาวันหนึ่งขณะที่นายมาลาการกำลังเก็บดอกมะลิอยู่ในสวน ได้พบเห็นสมเด็จพระสัมมาสัมมาสัมพุทธเจ้า พร้อมด้วยพระภิกษุสงฆ์จำนวนหนึ่งเสด็จออกรับบิณฑบาตร นายมาลาการเห็นฉัพพรรณรังษีฉายประกายรอบ ๆ พระวรกาย เมื่อพบเช่นนั้นจึงเกิดพลังเลื่อมใสศรัทธาพระองค์เป็นยิ่งนัก จึงนำดอกมะลิทั้ง 8 กำมือถวายบูชาพระพุทธองค์ โดยมิได้เกรงอาญาที่จะได้รับจากพระเจ้าพิมพิสาร ด้วยเหตุที่ไม่มีดอกมะลิสดไปถวาย ก่อนที่นายมาลาการจะนำดอกมะลิสดถวายได้ตั้งจิตอธิฐานว่า ข้าวของทุกสิ่งที่พระราชามอบให้ประจำนั้นเป็นเพียงเลี้ยงชีพในอัตภาพนี้ภพนี้เท่านั้น แต่การนำดอกไม้ถวายบูชาแด่พระศาสดา ให้ประโยชน์สุขได้ทั้งภพนี้และภพหน้า ถ้าจะถูกรับสั่งให้ประหารชีวิตเพราะไม่นำดอกมะลิไปถวายแด่พระราชาก็ยอม ฝ่ายภรรยานายมาลาการ เกรงกลัวว่าจะต้องโทษที่สามีไม่ปฏิบัติหน้าที่นำดอกมะลิไปถวายจึงหนีออกจากบ้านไป แต่เหตุการณ์กลับกลายเมื่อพระเจ้าพิมพิสารทรงทราบกลับพอพระพราชหฤทัยเป็นอันมากได้บำเหน็จรางวัลความดีความชอบ แก่นายมาลาการ เป็นสิ่งของทั้งปวงอย่างละ 8 คือ ช้าง 8 เชือก ม้า 8 เชือก ทาส 8 คน เครื่องประดับชุดใหญ่ 8 เครื่อง กหาปณะ 8 พัน นารี 8 นางที่นำมาจากราชตระกูลประดับด้วยเครื่องอลังการทั้งปวงและบ้านสวย 8 หลัง นับแต่นั้นมาชีวิตของนายมาลาการก็อยู่อย่างร่มเย็นเป็นสุขก็ด้วยอานิสงส์จากการที่ได้นำดอกมะลิถวายบูชาแด่องค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้าแทนการตักบาตรจากอานิสงส์ดังกล่าวซึ่งมีมาแต่ครั้งพุทธกาลชาวอำเภอพระพุทธบาทและชาวพุทธศาสนิกชนทั่วไปจึงถือเป็นประเพณีตักบาตรดอกไม้กันเป็นประจำทุกปี และกำหนดเอาวันเข้าพรรษาคือวันแรม 1 ค่ำเดือน 8 ของทุกปี เป็นวันประเพณีตักบาตรดอกไม้ การตักบาตรดอกไม้แต่ละปี ชาวพระพุทธบาทนิยมใช้ดอกไม้ ที่ชื่อว่าดอกเข้าพรรษา มาตักบาตรดอกไม้ ดอกเข้าพรรษานี้จะผลิดอกเฉพาะช่วงดูกาลเข้าพรรษาเท่านั้น ลักษณะต้นคล้ายกับต้นกระชายหรือต้นขมิ้นสูงประมาณ 1 คืบเศษ ดอกจะมีสีเหลือง สีขาว สีน้ำเงินและบางต้นก็มีสีม่วง ชอบขึ้นตามไหล่เขาในเขตอำเภอพระพุทธบาท เช่นภูเขาโพธิลังกา หรือภูเขาสุวรรณบรรณพต เขาเซียน เขาช้าง เขาพุ เขาวง เขาถ้ำวิมาณจักรีแต่เนื่องจากดอกเข้าพรรษาปีนี้ไม่เพียงพอต่อควาต้องการของประชาชนชาวพุทธศาสนิกชน จึงต้องต้อง ใช้ดอกไม้ชนิดอื่นเข้าร่วมพิธีตักบาตรดอกไม้ด้วย อาทิเช่น ดอกบัว ดอกมะลิ เป็นต้น

พิธีการด้านศาสนา
เมื่อพระภิกษุสงฆ์ได้รับบิณฑบาตรดอกไม้แล้วพระภิกษุสงฆ์ก็จะนำดอกไม้เข้าในพระมณฑปพระพุทธบาทเพื่อสักการะบูชารอยพระพุทธบาทแล้วนำออกมาสักการะพระเจดีย์จุฬามณีอันเป็นเจดีย์ที่บรรจุพระเขี้ยวแก้วขององค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้าแล้วนำไปสักการะบูชาพระเจดีย์มหาธาตุองค์ใหญ ่ที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ แล้วนำเข้าโบสถ์ประกอบพิธีสวดอธิฐานเข้าพรรษา ก่อนที่พระภิกษุสงฆ์จะเข้าโบสถ์ตรงบันไดจะมีประชาชนนำน้ำสะอาดมาล้างเท้าแด่พระสงฆ์ ถือกันว่าเป็นการชำระล้างบาปของตนที่ได้กระทำมา ให้หมดไปในวันตักบาตรดอกไม้เข้าพรรษา เป็นอันว่าเสร็จสิ้นพิธีการตักบาตรดอกไม้

แห่เทียนพรรษาพระราชทาน

วันประเพณีตักบาตรดอกไม้ในปัจจุบันนี้ทางราชการได้ผนวกเอาการแห่เทียนพรรษาและถวายเทียนพรรษาพระราชทานเข้าไปเป็นวันเดียวกันโดยในทุก ๆ ปีเทศกาลเข้าพรรษาพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯพระราชทานเทียนพรรษาที่ทรงพระราชอุทิศ เพื่อจุดบูชาพระรัตนตรัย ณ พระอุโบสถวัดพระพุทธบาทราชวรมหาวิหารและเมื่อนำเอาประเพณีทั้งสองอย่างเข้ามารวมกันในวันเดียวจึงทำให้งานประเพณีตักบาตรดอกไม้วันเข้าพรรษายิ่งใหญ่มีทั้งชาวไทยและชาวต่างประเทศร่วมงานนับแสนคน……
ตักบาตรดอกไม้